Rızanın İmalatı: Noam Chomsky ve Medya (1992) Türkçe Altyazı ve Torrent

Torrent linki
Altyazı linki*

Sonunda geçen sene başladığım çeviriyi bitirebildim. 1992'de yapılan belgeselin Türkçe altyazısını 2004'te Kadıköy Karga'da gösterildikten sonra İKSV, Documentarist dahil hiçbir yerde bulamayıp belgeseli çevirmeye başlamıştım. İki ay önce YouTube'a eklenmiş belgesele ait ilk Türkçe altyazıdan sonra ikinci bir altyazı da benden.

Noam Chomsky ve Edward Herman'ın Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği kitabıyla aynı başlığa ve içeriğe sahip belgeselin isim babası aslında Walter Lippmann (1899-1974) adlı gazeteci-yazar. Chomsky'nin ifadesiyle:

"...bu baslik aslinda 1921 civarinda Walter Lippmann tarafindan yazilan bir kitaptan alinmistir. Lippmann rizanin imalatini, demokrasi uygulamasinda bir devrim olarak tasvir etmistir. Bu terim bir kontrol teknigi anlamina gelir ve Lippmann bunun gerekli ve faydali oldugunu belirtir, cunku ortak cikarlar, butun insanlarin ilgileri halkin odaginda degildir. Halk butun bunlarin ustesinden gelemez, bu yuzden halk Lippmann’in uzmanlasmis sinif adini verdigi bir sinifin etkisi altinda olmak zorundadir."

Kanada yapımı belgeselde, Chomsky'nin ilk bakışta tipik bir Amerikan tarzıyla bir süper kahraman, oradan oraya koşan bir adalet savaşçısı olarak ele alındığı düşünülse de, belgesel karşıt görüşlere hakkıyla yer veriyor. Kaldı ki Chomsky konforlu ve ünlü bir akademik hayatı bırakıp aktivistliği seçen biri olarak bütün akademisyenleri aynı zamanda aktivist olmaya davet ederken, Harvard, Columbia Business School gibi dünyanin en gözde üniversitelerinin başarılı akademisyenlerinin tüm dünyayi etkileyen kriz ortamlarında belgeselde bahsedilen büyük şirketleri ve bu büyük şirketleri destekleyen devlet politikalarını öven "akademik" makaleler yazıp iyi paralar kazandığı göz önüne alınırsa filmin tarzı çok da önemli olmasa gerek (Inside Job belgeseli).

George Orwell'a göre gazetecilik başkasının yazılmasını istemediğini yazmaktır, bundan başka her şey "halkla ilişkiler"dir. Belgeselde Chomsky bir adım daha öteye gidiyor ve muhalif kesimin gazını almak için ana akım medyada belli ölçüde muhalif haberler yapılmasının zorunluluğuna ve bildiğimize oranla saklanan kısmın ne kadar dehşet olabileceğine dikkat çekiyor.

Belgeselin yapıldığı 1992 yılından bu yana ana akım medya, belgeselde anlatılan "imalat" rolünü Türkiye'de de sürdürüyor. Bilgi paylaşım olanaklarının artmasının yarattığı etkiyi aynı oranda azaltan kişisel magazin anlayışı aslında ana akım medyanın etkisinden çok çıkamadığımızı da gösteriyor. Diğer yandan Twitter'daki gündem konularına (futbol, magazin, sponsorluk hashtagleri) ve en çok okunan -ya da daha doğru bir ifadeyle bakılan- haberlere baktığımızda örneğin Survivor'daki ünlü az ünlü geyiklerinin, Suriye'de süren savaşın katillerinden biri olduğumuz gerçeğinden daha fazla reyting aldığını görmek için istatistik yapmaya gerek yok. Bu durumda, ticari bir girişim olarak arz-talep dengesine göre çalışan medya şirketleri için de yapılması gereken belli.

Yine de bağımsız habere ulaşmak hiç bu kadar kolay olmamıştı. Bağımsız haber yapan kurumlar ve bu haberleri paylaşan kitleler artıyor. Facebook, özellikle Twitter bir haber aracı olarak da işlev görüyor. Yakında akıllı telefon uygulaması çıkacak 140journos, filtresiz haber anlayışıyla şu anda "sıradan vatandaş"ın en fazla kişiye popüler bir hesaba tweet atarak duyuracağı haberleri ortak bir havuza toplayarak fotoğrafla, videoyla ve yazıyla ulaştırmayı amaçlıyor.

Bütün bunların sebebi ve hedefi, yine Chomsky'nin ifadesiyle "...mantikli, makul, akli basinda insanlarin bu olaylari takip ederkenki sakinligi ve duyarsizligi".

*Altyazı linkinden belgeselde geçen terim, olay ve isimlere ilişkin notlara ulaşabilirsiniz.